Bijna iedereen heeft het over genderneutraliteit. Dit is het verschijnsel waarbij geen onderscheid tussen man en vrouw wordt gemaakt. Denk maar aan genderneutraal toiletten, waarbij de openbare toiletten voor iedereen zijn. Het is zelfs mogelijk om een genderneutraal paspoort te hebben. Maar bestaan er ook genderneutrale dieren?
Het verschil tussen genderneutraal en non-binair
Er zijn ontzettend veel genderneutrale dieren. Meer dan je denkt. Het gaat om dieren waarbij mannetjes en vrouwtjes een gelijke rol hebben. Geslacht speelt dus niet mee. Toch zijn er dieren die wel degelijk gender-regeltjes hebben.
Je moet weten dat er een groot verschil is tussen genderneutraal en non-binair. Laat ik de verschillen hieronder even duidelijk op een rij zetten:
- Genderneutraal verwijst naar gedrag, zonder onderscheid te maken tussen de verschillende geslachten.
- Non-binair verwijst naar een mens of dier dat niet uitsluitend man of vrouw is, of zich hiermee identificeert.
Er zijn meer genderneutrale dan non-binaire dieren. Hoe dit precies zit, lees je hieronder.
Voorbeelden van genderneutrale dieren
Konijnen zijn genderneutrale dieren. Hun rol binnen de familiegroep is niet afhankelijk van het geslacht. Elk konijn heeft de taak om het verblijf te verdedigen en uit te breiden. Dit geldt ook voor cavia’s, hamsters, ratten, muizen en vrijwel alle knaagdieren.
Goudvissen, slakken, regenwormen, mussen, kraaien of beren zijn genderneutraal. Ze vertonen allemaal hetzelfde gedrag, ongeacht of ze mannelijk of vrouwelijk zijn. Een uitzondering vormt de voortplanting en de verzorging van de jongen.
Dieren die niet genderneutraal zijn
Je hebt ook zoogdieren waarbij het geslacht wel van invloed is op het gedrag of de taken. Bijvoorbeeld bij leeuwen. De vrouwtjesleeuwen voeren de jacht. De mannetjes komen alleen in actie wanneer de vrouwtjes niet lukt om de prooi neer te halen. De mannetjes daarentegen verdedigen de groep en zetten het territorium af. Een typisch voorbeeld van taken en rollen die afhankelijk zijn van het geslacht.
Wespen, bijen en mieren kennen een soortgelijke taakverdeling. De onvruchtbare vrouwtjes (de werksters) breiden het nest uit en zorgen voor de larven. De mannetjes regelen de bevruchting van de nieuwe koninginnen, en sterven hierna.
Non-binaire dieren
Het dierenrijk barst van de non-binaire dieren. Dit zijn dieren die niet exclusief mannelijk of vrouwelijk zijn. Je hebt bijvoorbeeld de hermafrodieten: die zijn tweeslachtig. Maar je hebt ook dieren die als vrouwtje geboren worden en later mannetje worden. Of juist andersom, dat ze van mannetje en vrouwtje veranderen.
Slakken en wormen zijn hermafrodieten. Ze beschikken over zowel mannelijke- als vrouwelijke geslachtsorganen. Toch kunnen maar weinig van deze dieren zichzelf bevruchten, ze hebben een partner nodig. Uitgezonderd enkele slakkensoorten. Maar dan nog geven deze slakken de voorkeur aan een partner, simpelweg om DNA uit te wisselen. Met jezelf DNA uitwisselen wordt een beetje lastig.
Ruim 5% van alle diersoorten is tweeslachtig. Dat is meer dan je denkt.
Dan heb je nog dieren die gedurende hun ontwikkeling van geslacht veranderen. Dit wordt ook wel sequentieel hermafroditisme genoemd. Dieren die dit kunnen zijn de clownvis, baardagamen (dit doen ze in het ei, afhankelijk van de temperatuur) en sommige slakkensoorten.
Dieren die half man, half vrouw zijn
Dan heb je nog dieren die zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken vertonen. In 1923 sneed een wetenschapper een van zijn kippen open. Hij trof niet alleen eileiders maar ook testikels aan. Ook kardinaal vogels vertonen dit. Toch zijn deze dieren óf mannelijk, of vrouwelijk. Ze kunnen niet van geslacht veranderen en ze zijn ook geen hermafrodiet (tweeslachtig).
Dieren die niet mannelijk zijn
Bij de meeste dieren draagt het vrouwelijk exemplaar de zygote, oftewel het nageslacht. Het kan om een echte zwangerschap gaan, het uitbroeden van eieren (inwendig of uitwendig) of eieren leggen. Een uitzondering hierop vormen het zeepaardje en de zeenaald. Ondanks dat deze dieren zowel mannelijke als vrouwelijke exemplaren kennen, is niet het vrouwtje dat de eieren uitbroedt en voor de jongen zorgt. Dat doet het mannetje.
De voortplanting is opmerkelijk. Bij het zeepaardje brengt het vrouwtje haar eicellen in de buidel van het mannetje. Deze laatste bevrucht ze en bewaart de eitjes in zijn buidel, net zolang totdat het nageslacht zelfstandig kan leven.
Ook zeenaalden doen dit. Het vrouwtje legt honderden eieren in de broedbuidel van het mannetje. De eieren blijven daar gedurende vijf weken, totdat de jongen uitkomen.
Wat voor geslacht heeft een hermafrodiet?
Veel slakken en wormen zijn hermafrodiet. Ook sommige insecten zijn dit, zoals een aantal pissebeddensoorten. Vaak wordt gevraagd wat voor geslacht een hermafrodiet heeft. Maar je kunt niet van één geslacht spreken. Er zijn zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken aanwezig.
In het dierenrijk maakt dit niks uit. Maar in de mensenwereld plakken we graag een etiketje op iemands. We willen weten of iemand man of vrouw of jongen of meisje is. Voor degene waarbij dit niet vast te stellen is, omdat ze hermafrodiet zijn, is het mogelijk om de vermelding X in het paspoort te laten zetten. Dit betekent dat er sprake is van een onbepaald geslacht.
