De hoornaar behoort tot de wespen. In West-Europa is het de grootste wesp, waardoor hij er soms angstaanjagend uitziet. Een hoornaar kan gemiddeld 30 mm (3 cm) lang worden. Koningen zijn zelfs nog groter, hoewel je die weinig tegenkomt. In deze wiki gids lees je alles over de hoornaar. Bijvoorbeeld leefwijze, kenmerken en bestrijden.
Verschillende soorten hoornaars
Er bestaan verschillende soorten hoornaars. Ze behoren allemaal tot de Vespa-familie (plooivleugelwespen). En met Vespa wordt niet het scootermerk bedoeld!
Er bestaan meer dan 25 soorten. De bekendste soorten zijn de Europese hoornaar, de Japanse reuzenhoornaar en de Aziatische hoornaar. Ook de Oriëntaalse hoornaar is redelijk bekend.
In Europa komen de volgende soorten voor:
- Europese: inheems, algemeen in Nederland, België en andere Europese landen.
- Japanse: ondersoort van de Aziatische, komt niet voor in Nederland en België.
- Aziatische: lijkt op de Japanse en komt in Nederland en België wél voor.
- Oriëntaalse: verwant aan de Europese en een invasieve exoot die vooral in Zuid-Nederland voorkomt.
Effectieve val tegen hoornaars en wespen. Houd deze insecten uit de buurt van je tuin, terras en woning.
Hoornaars herkennen
Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen de verschillende soorten. Vooral de Japanse- en de Aziatische hoornaars worden snel met elkaar verward. Zo komen er vaker meldingen binnen dat Japanse hoornaars in Nederland of België gesignaleerd zijn. Achteraf blijkt het dan om de Aziatische variant te gaan.
Wil je hoornaars herkennen, dan is het aan te raden om onderstaande goed door te lezen. Voor elke soort vind je een uitgebreide omschrijving met kenmerken.
Europese hoornaar
- Lengte: tot 3,5 cm
- Uiterlijke kenmerken: zwarte kop en borststuk met rood, geel achterlijf
- Leefgebied: bijna overal in West-Europa, uitgezonderd de kustgebieden
- Agressief: nee, tenzij je dicht bij het nest komt
Japanse reuzenhoornaar
- Lengte: tussen de 4 en 4,5 cm
- Uiterlijke kenmerken: geel kopstuk, donkerbruin borststuk met gele en bruine banden
- Leefgebied: Japan
- Agressief: wanneer ze bedreigd worden of wanneer je te dicht bij het nest komt
Aziatische hoornaar
- Lengte: 1,8 tot 3,2 cm
- Uiterlijke kenmerken: roodbruine kop en borststuk, bruin achterlijf met gele banden
- Leefgebied: Zuidoost-Azië, sinds 2017 ook in Nederland en België
- Agressief: alleen wanneer het nest wordt aangevallen
Aziatische reuzenhoornaar
- Lengte: 5,5 cm
- Uiterlijke kenmerken: gele kop, zwart borststuk, achterlijf met gele en bruine banden
- Leefgebied: van oorsprong in China en Zuid-Korea, nu ook Amerika
- Agressief: nauwelijks
Oriëntaalse hoornaar
- Lengte: 2 tot 3 cm
- Uiterlijke kenmerken: roodbruin, voorzijde kop geel, achterlijf gele band
- Leefgebied: Zuid-Europa, zuidwest Azië en Noordoost-Afrika
- Agressief: nee, tenzij het nest bedreigd wordt
Het verschil tussen de Aziatische aan de Europese hoornaar
De Aziatische hoornaar is kleiner dan de Europese hoornaar. Toch wordt vaak het tegenovergestelde gedacht. Dit komt omdat er verwarring is tussen de normale Aziatische- en de reuzehoornaar. Het bovenlijf van de Aziaat is donker, die van de Europese hoornaar is geel.
Over de leefwijze
Hoornaars leven van insecten. Hier jagen ze actief op. Ze vangen verschillende insecten waaronder vliegen en muggen. Een nadeel is dat ze ook honingbijen als prooi hebben. De honingbij is belangrijk voor bestuiving van planten, hij wordt al bedreigd. Vooral de grotere hoornaars zoals de Aziatische- en de Oriëntaalse vormen een extra bedreiging voor honingbijen.
Hoornaars eten ook gewone wespen, ook wel bekend als de limonadewesp. Dit is een veelvoorkomende wesp die vooral in het najaar erg hinderlijk en agressief is.
Bouw van het nest
Elke soort bouwt op een andere manier een nest. De Europese hoornaar bouwt het nest bij voorkeur in een holle boom. Soms wordt een ondergronds nest gemaakt, maar er komen ook hoornaarsnesten in gebouwen voor. Daarnaast zijn verlaten nestkastjes, tuinhuisjes en schuurtjes populair om een nest te bouwen. Er wordt altijd voor een veilige en donkere locatie gekozen.
De Japanse variant heeft de voorkeur voor holle bomen. De oriëntaalse bouwt ondergrondse nesten. En de Aziatische gaat voor een plekje hoog in de boomtoppen, waarbij een vrij hangend nest wordt gebouwd.
Een nest kan tot wel 1000 hoornaars huisvesten. Meer dan duizend zijn het er zelden. Maar let op, want slechts enkele hoornaars kunnen al een agressieve aanval organiseren.
De meeste nesten zijn geel tot roodbruin van kleur. Vaak is er een strepenpatroon aanwezig. Afhankelijk van de soort heeft het nest een doorsnede van 50 tot wel 80 cm.
Komt de hoornaar in huis?
Hoornaars bouwen hun nest bij voorkeur in een holle boom, of in ieder geval in de natuur. Maar het komt wel eens voor dat het nest in een gebouw wordt gemaakt. In dit geval is het zeker mogelijk dat de hoornaar in huis komt. Voordat het zover is heb je dit vaak al in de gaten. Maar het kan ook dat het nest op een zolder wordt gebouwd, waar je normaal gesproken nooit komt.
Wat je moet doen als je een hoornaar ziet
Het is belangrijk om hoornaars te herkennen. Wanneer je de Europese variant tegenkomt hoef je niks te doen. Blijf in ieder geval uit de buurt van het nest, zodat hij zich niet bedreigd voelt.
De oriëntaalse hoornaar is nauw verwant aan de Europese. Vanwege klimaatverandering wordt hij steeds meer in West-Europa gezien. De Japanse kom je hier niet tegen, maar wordt wel vaak verward met de Aziatische hoornaar. Wanneer je die laatste twee ziet moet je dit zeker melden. Hun opmars moet tegengehouden worden, want ze vormen een grote bedreiging voor onze honingbijen.
Professionals vernietigen de nesten. Het is niet aan te raden om dit zelf te doen, dit is een gevaarlijke klus.
Welke hoornaar is het gevaarlijkst?
De Aziatische reuzenhoornaar kan voor mensen zeer gevaarlijk. Deze soort moet je niet verwarren met de normale Aziatische hoornaar, een soort die steeds vaker Nederland en België voorkomt. De Aziatische reuzenhoornaar kom je hier gelukkig niet tegen.
Hoornaars kunnen steken. Ze zijn niet direct agressief, maar verdedigen zichzelf en hun nest. Vooral wanneer je in de buurt van het nest komt kunnen ze aanvallen.
Mensen die agressief zijn voor het gif van hoornaars, bijen of wespen, kunnen bij een aanval in shock raken. Zonder behandeling kunnen ze zelfs overlijden. Jaarlijks overlijden wereldwijd ongeveer 70 mensen aan de gevolgen van een steek van een hoornaar.
Zo erg is een steek
De steek van een hoornaar is pijnlijk. Die van een wesp doet al flink pijn, maar een hoornaar kan je nog veel meer pijn doen. De huid wordt rood en zwelt op. De pijn blijft enkele dagen aanhouden, maar kan zelfs tot twee weken duren.
De steek van een hoornaar is niet gevaarlijk, tenzij je allergisch bent. In het laatste geval is het belangrijk om direct medische hulp in te schakelen.
Houd er rekening mee dat een hoornaar meerdere keren kan steken. Dit in tegenstelling tot bijen, die kunnen slechts een enkele keer steken omdat hun angel in de huid achterblijft.
De hoornaar bestrijden
Hoornaars hebben een negatieve naam. Dit heeft te maken met hun forse uiterlijk, en het feit dat veel mensen bang zijn dat ze steken of aanvallen. Maar ze zijn alleen agressief wanneer ze hun nest moeten verdedigen.
Wanneer het nest zich in de directe omgeving bevindt, is het beter om hiervan af te komen. De hoornaar bestrijden is nodig om jezelf en je omgeving te beschermen. Dit is zeker nodig wanneer het nest zich in of aan je woning bevindt. Of wanneer je een nest in de tuin ziet.
Bevindt het nest zich op een plek waar weinig mensen komen, dan is bestrijding niet nodig. Zeker niet voor de Europese hoornaar. Maar exoten moeten wel bestreden worden.
Zelf de hoornaar bestrijden
Veel mensen vragen zich af of ze zelf de hoornaar kunnen bestrijden. Het is niet aan te raden om dit te doen. Op het nest slaan leidt ertoe dat ze agressief worden. Hierdoor vallen ze aan, en een massale aanval is gevaarlijk.
Zelf de hoornaar bestrijden is niet alleen een gevaar voor jezelf maar ook voor anderen. De hoornaars vallen iedereen aan die in de buurt staat, dus ook mensen die er helemaal niks mee te maken hebben.
Met spoed een hoornaar nest verwijderen
Een nest in of aan je woning moet zo snel mogelijk worden weggehaald. Doe dit niet zelf maar schakel een lokale wespenbestrijder in. Wanneer het nest zich bij een school of een zorginstelling bevindt, is het nog belangrijker om dit met spoed weg te halen.
Een professionele bestrijder legt uit wat er gaat gebeuren en wat de kosten hiervan zijn. Je moet akkoord geven voor deze kosten. Houd er rekening mee dat je de kosten niet van de gemeente of ergens anders vergoed krijgt.
De bestrijder draagt beschermende kleding en gebruikt een giftig poeder voor de ingang van het nest. Het poeder komt op de hoornaars terecht die in en uit het nest gaan, waarbij ze het overdragen naar nestgenoten. Binnen enkele dagen sterven de hoornaars door het giftig poeder. Ook de koningen wordt gedood, waardoor ze niet de kans heeft om een nieuw nest te bouwen.
Het bestrijden van hoornaars middels giftig poeder duurt enkele dagen. Je moet geduld hebben. De bestrijder komt na enkele dagen terug om het nest op te ruimen.
Een hoornaarplaag voorkomen
Het is altijd beter om hoornaars in of rondom de woning te voorkomen. Wanneer je een jonge koningen regelmatig langs je gevel ziet vliegen, moet je waakzaam zijn voor een mogelijk nest. Zorg dat kieren, gaten en naden zoveel mogelijk gedicht zijn.
Wil je voorkomen dat hoornaars en andere insecten in huis komen? Plaats dan horren voor ramen en deuren.
Tips
- Als je een hoornaar tegenkomt, blijf dan rustig en beweeg langzaam. Snelle bewegingen maken hoornaars agressief.
- Felle kleuren en bloemrijke prints kunnen hoornaars aantrekken. Het is beter om neutrale kleuren te dragen als je in gebieden bent waar hoornaars voorkomen.
- Hoornaarnesten kunnen in de grond, bomen, struiken of gebouwen worden aangetroffen. Blijf uit de buurt van deze nesten.
