Een gruwelijk ongeval kan ervoor zorgen dat je vogel zijn pootjes kwijtraakt. In het beste geval alleen een paar tenen. Maar er zijn ook situaties waarbij de voetjes of zelfs een groot gedeelte van de pootjes verloren gaat. Een vogel met beschadigde poten kan nog steeds goed functioneren. Wel zijn er wat aanpassingen en een andere verzorging nodig.
Oorzaken voor het beschadigen of verdwijnen van vogelpootjes
Kromsnavels en vogels met een rechte snavel gaan bijna nooit samen. Het komt regelmatig voor dat een kromsnavel één of beide pootjes van de andere vogel beschadigt. Een totale amputatie is een van de risico’s.
Vogels kunnen ook met een pootje ergens klem komen te zitten. Bijvoorbeeld in een speeltje of tussen de tralies. Ook kan een huisdier zoals een hond of kat de vogel grijpen en schade toebrengen. Of je gaat zelf per ongeluk op het pootje staan.
Daarnaast kan de vogel vallen en één of beide poten breken.
Beschadigingen herkennen: botbreuken en afsterving
Bij een grote botbreuk is de vogel niet in staat om erop te staan. Ook heeft de poot vaak een vreemde stand. Hij staat scheef of is erg bewegelijk. Mogelijk trekt het dier zijn pootje op, waardoor hij nog maar op één poot staat. Zijn beide pootjes gebroken dan zit de vogel plat op de bodem of een plateau. Op een stokje zitten is onmogelijk.
Bij een botbreuk is er niet altijd een bloeding zichtbaar. Dit hangt van het ongeval af. Gaat het om een bijtincident dan zie je wel bloed. Maar bij een valpartij is er weinig of geen bloed zichtbaar.
De pootjes kunnen zo ernstig beschadigd zijn dat ze afsterven. Soms betreft het alleen het afsterven van de tenen, maar er kan ook een groter gedeelte afsterven. Het afsterven herken je aan de verkleuring. Er ontstaat een donkere kleur die later zwart wordt. Uiteindelijk valt het afgestorven deel af.
Eerste hulp bij ongelukken
Wanneer je vogel bloedt en/of zijn pootje niet gebruikt, is het belangrijk om langs een dierenarts te gaan. Bij voorkeur een gespecialiseerde vogelarts. In Nederland en België zijn enkele vogelartsen actief.
Doe de vogel in een doosje of vervoerbox zonder stokjes. Dit voorkomt dat het dier zichzelf verwondt of pijn doet. Leg altijd iets zachts op de bodem, zodat de vogel niet wegglijdt. Denk aan een zachte doek of een laagje zaagsel. Neem geen pluizige doek waar de nageltjes aan vast kunnen blijven hangen.
Door de doos of vervoerbox af te dekken wordt de vogel rustiger. Het is belangrijk dat het dier tijdens de reis warm blijft. Ga dus niet midden in de winter op de fiets of lopend naar de dierenarts.
Dit doet de vogelarts of dierenarts
Afhankelijk van de schade zijn verschillende behandelingen mogelijk:
- Een spalk bij een gebroken poot
- Een operatieve ingreep
- Antibioticazalf voor wonden
- Amputatie van een of beide pootjes
- In laten slapen
- Afwachtende houding
Een eenvoudige breuk geneest vaak goed door middel van een spalk. Bij een complexe breuk is een operatieve ingreep nodig. Helaas kunnen niet alle breuken behandeld worden. Je kunt er dan voor kiezen om te kijken hoe de poot zichzelf herstelt. Ook is amputatie mogelijk. Dit laatste wordt vooral geadviseerd bij de kans op afsterven.
Is zoveel beschadigd dat de poot of een gedeelte hiervan sowieso gaat afsterven? De dierenarts of vogelarts kan het beschadigd gedeelte amputeren. Ook zonder amputatie zorgt de afsterving dat het gedeelte eraf valt. In dit geval is antibioticazalf belangrijk voor de verzorging van de wonden en later voor de eerste verzorging van de stomp.
Niet naar de dierenarts: dit kun je zelf doen
Niet iedereen heeft de mogelijkheid om naar de dierenarts te gaan. Bijvoorbeeld omdat je geen vervoer hebt en een gespecialiseerde vogelarts te ver reizen is. Of vanwege je budget.
Wat kun je zelf doen? Een vogel zonder pootjes kan uiteindelijk prima functioneren. Wel zijn hier wat aanpassingen voor nodig. Dit is in ieder geval belangrijk om als eerste te doen:
- Spoel de wond schoon door de vogel even met zijn pootjes in lauw water te zetten. Hanteer het dier voorzichtig. Houd er ook rekening mee dat het waarschijnlijk veel pijn heeft en hierdoor zal bijten.
- Stop het bloeden met speciaal poeder of bloem (meel). Strooi of giet geen bijtende middelen in wonden. Bij kleine bloedingen hoef je niks te doen: het bloeden stopt vanzelf.
- Haal zitstokjes, het schommeltje en klimmogelijkheden uit de kooi. Plaats een brede plank in de kooi waar de vogel op kan zitten. Vogels zitten graag wat hoger.
Vogels hebben veel energie nodig om zichzelf warm te houden. Deze energie kunnen ze beter in hun herstel steken. Hang daarom een warmtelamp boven de kooi en laat deze de eerste drie dagen 24 uur per dag aanstaan.
Aanpassingen voor de vogel
Kun je een vogel zonder pootjes houden? Het belangrijkste is dat het dier geen pijn heeft. Kijk ook goed naar het gedrag. De eerste twee weken zal het dier erg stil en teruggetrokken zijn. Verwondingen en botbreuken zijn na ongeveer drie weken genezen. Bij het afsterven van weefsel vindt dit binnen 2-3 weken plaats. De stomp is 3 tot 4 weken na het ongeval mooi genezen.
Een vogel zonder pootjes heeft aanpassingen nodig om zich te redden. Zitstokjes zijn niet handig. Breng daarom 2 tot 3 planken in de kooi aan. Zorg dat deze planken dicht tegen de zijkanten zitten, zodat de vogel niet doorglijdt en ervan af valt. Maak de planken breed genoeg, iets dat vooral belangrijk is voor vogels met een lange staart.
Houd er rekening mee dat een vogel zonder pootjes kleiner is. Zorg voor lage voer- en drinkbakjes.
Mag de vogel regelmatig uit de kooi? Zorg dan voor praktische landingsplaatsen. Allereerst moeten zowel de in- als uitgang van de kooi voorzien zijn van plateautjes, met een zo laag mogelijke drempel.
Veel vogels gaan op de bovenkant van hun kooi zitten. Leg daarom een plankje op de bovenkant van de kooi of hang deze aan de muur vlak boven de kooi. Verder hang je in de ruimte waarin de vogel los mag enkele planken die breed genoeg zijn om te landen.
Zo leert je vogel zich verplaatsen
Zelfs bij verlies van een groot gedeelte van de poten kunnen de meeste vogels kleine stukjes lopen. Hierdoor kunnen ze zich makkelijk naar hun voerbakje verplaatsen.
Vogels zonder poten hebben hun vleugels hard nodig. Het is dus niet aan te raden om je vogels te kortwieken. Is je vogel al gekortwiekt, laat de vleugels dan aangroeien.
Je vogel moet leren om zich te verplaatsen en goede landingen te maken. In het begin gaat dit heel onhandig. Hierbij is de kans groot dat het diertje van de plank schuift of verkeerd terechtkomt. Blijf daarom altijd in de buurt, zodat je jouw huisdier kunt helpen.
De landingen kunnen vooral in het begin ruw zijn. Leg daarom een zachte bekleding op de plankjes. Zorg dat de bekleding niet weg kan schuiven. Het alternatief zijn plankjes van zeer zacht hout. Een goede tip is een goedkope kattenkrabpaal waarvan je de gestoffeerde plankjes voor je vogel gebruikt. Op de foto zie je hoe een gedeelte van de kattenkrabpaal aan het plafond is bevestigd, zodat de vogel zonder pootjes een mooie en zachte landingsplaats heeft.
Met voldoende oefening is je vogel binnen twee weken in staat om zich door de kamer te verplaatsen. Je zult merken dat zijn landing anders wordt: van een vliegtuiglanding naar een helikopterlanding.
Je vogel helpen
Komt de vogel niet zelf uit de kooi? Ongeveer drie weken na het ongeval kun je beginnen met de oefeningen. Haal het dier uit de kooi en plaats het op het plankje bij de ingang. De vogel zal als eerste zijn kooi ingaan. Herhaal dit later waarbij je de vogel iets verder van de ingang plaatst, bijvoorbeeld op het plankje bovenop de kooi.
Geef het dier de kans om zich te oriënteren en zijn omgeving te verkennen. Het lijkt alsof de vogel opnieuw moet leren vliegen. Help het wanneer het op de grond is gevallen. Komt de vogel niet zelf terug in de kooi, zet hem dan na een half uurtje erin.
Wanneer in laten slapen de beste keuze is
Soms gaan wonden zo ontsteken dat er een bloedvergiftiging ontstaat. Of de ontsteking dringt steeds verder door. Dit is levensbedreigend en kan de dood tot gevolg hebben. Een snelle behandeling kan soms helpen, in andere gevallen is het beter om het diertje in te laten slapen.
Merk je dat de vogel dagelijks veel pijn heeft? Wanneer na twee weken de pijn onveranderd is, kun je beter voor euthanasie kiezen. Doe dit ook wanneer je merkt dat je vogel na vier weken nog steeds geen interesse in zijn omgeving heeft. Of wanneer je zichtbare achteruitgang opmerkt. Overleg eventueel met de dierenarts. Soms zijn er nog andere behandelingen mogelijk.
